Çizgideki Gladyatör – 1
(Metin Kurt Söyleşisi – Bölüm 1…)
Uzaklardan…
“Dinde yobazlık neyse futbolda da fanatizm odur…”
O bir futbol efsanesiydi; ülke futbolunun 70’li yıllarda yetiştirdiği en önemli isimlerinin başında gelirdi. Ona ilerleyen yıllarda “Çizgi Metin” lakabını kazandıracak en bilinen özelliği, sürati ve topu metrelerce çizgi üzerinde sürmesiydi. Ancak düşünceleri ve futbolcuların sendikal örgütlenmesinde başrol oynaması yüzünden sistem tarafından dışlandı, futboldan uzaklaştırıldı… Futbol oynadığı döneme ilişkin anıları, 2009 yılında Vecdi Çıracıoğlu tarafından kitaplaştırıldı ve “Gladyatör” adıyla yayınlandı.
Yıllar sonra güzel bir bahar günü Kadıköy’de, Nazım Kültür Merkezi’nde hoş bir söyleşi gerçekleştirdik eski yıldızla. Biz sorduk, o her zamanki içten üslubu ile cevapladı.
Karşısınızda Metin Kurt, nam-ı diğer “Çizgi Metin”…
Siz Galatasaraylı Metin Kurt olarak biliniyorsunuz ama ben sizi hep PTT’li Metin olarak hatırlarım. Bize kısaca kendinizi tanıtabilir misiniz?
15 Aralık 1947’de İstanbul Fatih Karagümrük’te doğdum. Gençlik yıllarımda abim İsmail Kurt profesyonel futbolcuydu. Önce Galatasaray’da forma giydi, sonra Fenerbahçe’ye transfer oldu. Ailemize o bakıyordu, çünkü babamızı çok genç yaşta kaybetmiştik. İlerleyen zamanlarda aileden bir futbolcu çıkması gerekiyordu; çünkü ailenin ihtiyaçları vardı…
Futbolcular o yıllarda ailelerine bakacak kadar para kazanabiliyorlar mıydı?
Şunu kesin olarak söyleyeyim: Yıldızlar, daha doğrusu “yıldız yapılanlar” hangi devirde olursa olsun her zaman avantajlıdır. Çünkü onlar rol model olacaktır ki onları izleyen binlercesi onlar gibi olmaya çalışsın. Basit bir örnektir: Karagümrük’te sıradan bir genç kızdı, Yeşilçam’la tanıştı, Türkan Şoray oldu. Onun gibi olmak isteyen binlerce genç kız artist olmak, meşhur olmak amacıyla evden kaçmıştır. Diğer bir örnek de İbrahim Tatlıses’in amelelikten ünlü bir türkücülüğe uzanan hayat hikâyesidir…
Futbola nerede başladınız?
Önce Atatürk Erkek Lisesi, sonra amatör olarak oynadığım ilk kulüp İstanbul Üniversitesi Spor Kulübü’dür. Ondan sonra Alibeyköy Adalet’e geçtim.
Alibeyköy Adalet takımı o zamanlar hangi ligdeydi?
Mahalli ligdeydi. Oradan Altay’a transfer oldum.
Hangi seneydi?
1965-66 sezonuydu. Bir sonraki sezonda Ankara’ya PTT takımına geldim. 1970’e kadar sarı-siyahlı takımda oynadım. O sene Galatasaray’a transfer oldum. 1970-76 yılları arasında sarı-kırmızılı takımın formasını giydim. İlk üç yılımda arka arkaya üç şampiyonluk yaşadık. Sonrasında 1976’dan 1978’e kadar Kayserispor’da forma giydim.
PTT’ye dönersek, babamın elimden tutup maçlara götürdüğü çocukluk yıllarımda maç öncesi Ankara 19 Mayıs Stadı’nda takım kadroları sayılırken şöyle bir anons yankılanırdı: “1-Cavit, 2-Yetik, 3-Esenali…” diye devam ederdi. Bize o yılların PTTsini, daha doğrusu Ankara futbolunu anlatır mısınız?
O yıllarda Ankara futbolu, gözü üç İstanbul takımında olan futbolcuların eğitim aldıkları bir yerdi. Ama inanın futbolcular arasında tam bir dayanışma, arkadaşlık, kardeşlik vardı. Biz PTT’de olağanüstü bir dayanışma içindeydik. Eski yoktu, yeni yoktu, abiler abilik yapardı; yeni gelenler adaptasyon zorluğu çekmezdi. Mesela ben 18 yaşında PTT’ye geldiğim halde kısa sürede takımın en önemli futbolcularından biri oldum. Ama o dönemdeki takım arkadaşlarımdan bazıları beni kıskansalardı, belki futbolcu olma şansım kalmayabilirdi…
Size neden “Çizgi Metin” derlerdi?
Galatasaray’da oynarken “Çizgi Metin” demeye başladılar. O da zamanın teknik direktörü Brian Birch’in sahayı genişletme amacıyla beni çizgide oynatmasıyla başladı. O yıllarda kanat atakları ve bindirmeler Türkiye’de pek bilinmiyordu. Benim görevim çizgide oynamaktı. Bizim taraftan atak yaparken çizgide oynar, diğer taraftan atak yaparken de ikinci direkte olurdum…
Size sorulduğunda, “Halka yakın olmak için çizgide oynadım dermişsiniz, doğru mudur? (Gülüşmeler)
O bir espriydi. Bunu bana sıkça soruyorlardı. En sonunda ben de bir gün dedim ki, “Bak arkadaş, ben halkçı bir adam değil miyim? Sahada halka en yakın yer neresi? Çizgi! Başka bir yerde mi oynayacaktım?” (gülüşmeler).
Peki, PTT’nin teknik direktörü kimdi?
Bülent Giz…
O yıllarda Ankara takımlarında önemli futbolcular var mıydı?
Köksal Mesci, Ertan Adatepe, kaybettiğimiz Zeki abi, Altan abi…
PTT’den Galatasaray’a geçtiğinizde transfer bedeli ne kadardı?
O zaman ben Galatasaray’dan 3 seneliğine 225 bin lira almıştım.
Bu, o zamanın şartlarında bir futbolcu için iyi para mıydı?
Tabii. O zaman başkaları bu kadar kolay para kazanmıyordu. Günümüzde sadece futbolcular değil, futbolun içindeki diğerleri de çok paralar kazanıyorlar. Hattta futbolculardan daha çok para kazananlar var. Mesela televizyonlarda program yapanlar…
O yıllarda Ankara’da PTT ile birlikte hangi takımlar vardı?
Ankaragücü, Gençlerbirliği, Şekerspor, Ankara Demirspor… O dönemde en disiplinli bilinen takım Gençlerbirliğiydi. En rahat takım da bizdik, çünkü seyircimiz yoktu.
O yıllardaki taraftar profilini bize anlatır mısınız? Maçlarda stat dolar mıydı?
Hayır. Stat ancak büyük maçlarda dolardı. Diğer maçları ise mahalle maçı gibi oynardık. Ama şurası bir gerçek ki stada gelenlerin büyük kısmı futbol oynamış ve futbolu bilen kişilerdi. O dönemde maçlara serbest giriş kartı da verildiği için amatör olarak futbol oynayan birçok izleyici maçlara gelirdi. Maçları futboldan anlayan kişiler izlerdi.
Galatasaray’a gittiğinizde bir bocalama devresi yaşadınız mı?
Asla yaşamadım. Aksine kolay uyum sağladım. İşin ilginç yanı büyük risk almıştım. O sene benim de hayran olduğum, Türkiye’nin bir daha yetiştiremeyeceği Metin Oktay abimiz futbolu bırakmıştı ve ben aynı isimle Galatasaray’a transfer olmuştum.
Yani sizden beklenen Metin Oktay’ın yerini doldurmanız mıydı?
Tabii. Zaten üç yıl üst üste şampiyon olduğumuz dönemde en fazla golü ben atmıştım. Üstelik PTT’de yılda ancak iki, bilemediniz üç gol atardım.
Galatasaray’da o yıllarda önemli futbolcular olarak kimler vardı?
PTT’den üç futbolcu gelmiştik. Avni abi, Tuncay ve ben… Kalede Yasin ve Nihat vardı, ikisi de çok iyi kalecilerdi. Sağbek Ekrem vardı, onu da Ankara’dan tanırdım. Anlayacağınız takımda yabancılık çekmedim. Mesela Uğur abi, Ayhan abi, Muzaffer abi vardı. Büyük Mehmet, Gökmen, Çilli Mehmet… Kısacası kadromuz çok iyiydi…
O yıllara baktığınızda… Bir kere önce şunu sorayım, maçlara gidiyor musunuz?
Hayır, gitmiyorum. Ara sıra televizyonda maç izliyorum ama her zaman değil…
O yıllara baktığınızda… Şimdiki futbolla o zamanları mukayese eder misiniz?
Çok açık ve net söyleyeyim: Sistem sporcunun ahlâkını nasıl bozduysa, medya da taraftarın oyun izleme zevkini elinden aldı. Mesela 12. adam hikâyesi! Bizim zamanımızda 12. adam diye bir şey yoktu. Seyirciyi farklılaştırdılar. Bence dinde yobazlık neyse futbolda da fanatizm odur.
Sizin zamanınızda Fenerbahçe–Galatasaray maçlarında şimdiki gibi ürküten bir gerilim olur muydu?
O zamanlar taraftarlar maçları birlikte, yan yana izlerdi. Kavga olmazdı. Biz futbolcular arasında da büyük kardeşlik vardı. Mesela benim yakın arkadaşım, aynı zamanda aile dostumuz karşımda oynayan Fenerbahçeli Serkan’dı. Eşi Ayşecik ile benim eşim yakın arkadaştı. Ama sahaya çıktığımız zaman karşılıklı mücadelimizi yapardık…
Şimdi her şey çok farklı öyle değil mi?
Elbette… Futbolcular yan yana görüldükleri zaman bile sıkıntı oluyor…
O zaman da şike var mıydı? Size şike teklif edildi mi?
Bana teklif edemediler. Ama bazı şike olaylarına tanık oldum… Üç türlü şike vardır. Para şikesi, hatır şikesi, insanların zaaflarından yararlanılarak yapılan şike… Futbolda şike, doping, mafya, kumar, ırkçılık, küfür, şiddet yoktur diyen yalan söyler. Şike nedir? Rüşvetin spordaki adıdır. Bir ülkede rüşvet varsa sporda olmaması mümkün mü? Kara paranın döndüğü bir ortamda mafyanın olmaması mümkün mü?
Peki, futbolda şike var mıdır?
Kesin vardır… Sporda bir batakhane var günümüzde.
Nasıl görüyorsunuz şu anda ülke futbolunu?
Futbolcular bir batakhanede yüzüyorlar… Bu bataklığın şiddet yasası ile kurutulması mümkün değil… Ancak spor yasası ile çözümlenebilir. Şu anda spor bir meslek olarak bile tanımlanmıyor ülkede.
Sendikaya gelirsek, futbolda sendikalaşma hareketini ilk başlatan sizsiniz. Öyle değil mi?
Evet, 70’li yıllarda başlattık…
Sendikalaşma fikri nereden aklınıza geldi?
Futbolcuların bugünlerini ve yarınlarını yöneticilerin iki dudağının arasından almak amacıyla başlattık. Amaç, sporcuların tribünlere saygılı, emeğine saygılı, onurlu birer emekçi olarak var olmalarını sağlamak; geleceklerini sosyal güvenlik sistemi içinde güvence altına almak. Mesela ben jübilee yapmadım…
Bu sendikalaşma hareketine karşı çıkanlar oldu mu?
Karşı çıkan olmadı ama beni Galatasaray’dan kovdular. Onlara göre sporcuları galeyane getiriyorduk!
Peki, geriye dönüp baktığınız zaman, böyle bir hareketin Türk futboluna faydalı olduğunu düşünüyor musunuz?
Kesinlikle! Günümüzde sporcular bu konuda biraz aydınlandıysa, bu biraz da bizim verdiğimiz mücadele sayesinde oldu.
Burada şunu belirtmek isterim: Naçizane görüşüm, Türkiye’de futbol belli takımlar üzerinden oynanıyor. Süper Lig, aslında çokları için üç İstanbul takımından ibaret… Ama örneğin 102 yıllık Ankaragücü perişan durumda, futbolcularına öğle yemeği çıkaracak kadar bile parası yok. Ve işin ilginç yanı, böylesine köklü bir kulübün neden bu duruma geldiğini kimseler sorgulamıyor. Doğru mudur?
Doğrudur. Günümüzde sermaye kesimi sporu rasyonalize etmek, kulüplerin yapısını değiştirmek istiyor. Yakın zamanda ülke kulüplerinin isimierinin önünde şirket isimleri görürseniz şaşırmayın. İşte bakın, o tarihi stadın ismi bir anda Fi-Yapı İnönü Stadı olmadı mı? Bugün üç İstanbul takımının borcu 1 milyar Euro’nun üzerinde… Oysa başlarında ülkenin önemli iş adamları var. Neden şirketlerini değil de kulüplerini borçlandırıyorlar?
Peki, ama biz bu gösterilen borçların doğru olup olmadığını nasıl bileceğiz?
İşte bu yüzden spor yasası çıkmalı ve yasa yönetmeliklerle düzenlenmeli; kulüpler de mutlaka bağımsız denetim kuruluşları tarafından denetlenmeli. Tribünlere oynayan, kulübünü borçlandıran, sözde “iş bitiren” yöneticilerin devri kapanmalı. Bugün kulüplerimizi yönetenlerin çoğu kendi reklamlarını yapmak, ön plana çıkmak amacıyla orada bulunuyorlar; asla spor olsun diye değil!
Galatasaray kulübüne üyeliğiniz var mı?
Hayır, yok.
Günümüzdeki futbolcuların kazançlarını gördüğünüzde içinizden, “Keşke dünyaya 30 sene geç gelseydim!” gibi bir düşünce geçiyor mu?
Hiç, ama hiç öyle bir düşünce geçmedi aklımdan. Zamanında futbolcuları greve götürdüğüm için Galatasaray’dan kovuldum. Ama o günlere dair pişmanlığım olmadı…
Greve gitme sebebiniz neydi?
O sene (1976) Ankaragücü’nü Türkiye Kupası’nda eleyerek yarı finale çıkmıştık. Bize söz verilen her futbolcuya 10 bin TL primin ödenmesi için kulüp genel müdürü Turgan Ece ile karşı karşıya geldim. Bana, “Sen fazla oluyorsun, prim filan yok!’’ deyince odadan çıktım. Ama bir emekçi olarak bu davranışını içime sindirememiştim. Takım arkadaşlarıma bu olayı protesto edeceğimi ve ertesi günün antrenmanına yarım saat geç çıkacağımı söyledim. Hepsi benim yanımda yer aldılar. Neticede ben, Yasin ve Büyük Mehmet elebaşı olarak görülerek kadro dışı bırakıldık. Ama yılmadım ve mücadeleye devam ettim. İlerleyen zamanlarda diğer iki arkadaşım özür diledi ve affedildi. Ben üç arkadaşımla Kayserispor’a gittim. Bir sonraki sezonda Türkiye Kupası’nda Galatasaray ile karşılaştık ve ikinci lig takımı olarak İnönü Stadı’nda oynadığımız maçı kazanarak Galatasaray’ı eledik. Maçtan sonra bütün stat beni çağırıyordu. Yoğun bir sevgi ile karşılanmıştım…
Haftaya: 2. Bölüm (Galatasaray sonrası…)
Ziya Adnan – Necdet Özkazancı
5 Mayıs 2012
