Su Tesisatçısı…
Uzaklardan…
Futbolun amatör olarak oynandığı siyah beyaz zamanlarda “Preston Plumber” olarak bilinirmiş, bizim dilde “Prestonlu su tesisatçısı”. Yeri gelmişken, İngiltere’nin kuzeybatısında Lancashire bölgesinde yer alan, günümüzde 114.300 nüfusa sahip eski bir sanayi şehri Preston; şimdilerde biraz unutulmuş, biraz yorgun… İşte o tarihi şehrin takımı, kuruluşu 1863 senesine dayanan, günümüzde League One’da (3. Lig) eskiye ağıt yakan Preston North End, Ada futbolunun en eski kulüplerinden… İnanması güç ama Ada’da futbol liglerinin kurulduğu 1888–1889 senesinden günümüze Ada futbolunun en başarılı 4. kulübü, nam-ı diğer “Lilywhites”… Juventus’a renklerini vermiş, ülkenin en eski futbol kulübü Notts County’den sonra liglerde en uzun süre yer almışlar. Kazandıkları en son kupa 1938 senesinde… O sene Federasyon Kupası finalinde Huddersfield Town’u mağlup ederek tarihe geçmişler…
Takımın formasını giyen futbolcular arasında Bill Shankly, Tommy Docherty, Alan Kelly, ve Graham Alexander gibi Ada futbolunda nam salmışlar var. Ama içlerinde biri var ki yazmadan, anlatmadan olmaz. Bu vesileyle anlatalım geçtiğimiz günlerde, 91 yaşında aramızdan ayrılan, ölümünün ertesinde Ada statlarındaki saygı duruşlarında adına tezahüratlar yapılan o müthiş futbolcunun hikâyesini…
5 Nisan 1922 tarihinde, Preston’un şimdilerde 24.500 kapasiteli Deepdale Stadı’na taş atımlık mesafede dünyaya gelmiş, altı çocuklu bir ailenin oğlu. Yoksulluğun kader olduğu zamanlarda, henüz dört yaşındayken kaybetmiş annesini. Babası Alf iş bulabildiği zamanlarda çalışır, zor şartlarda ailesinin geçimini sağlarmış. Zayıf, çelimsiz çocuk (14 yaşındayken boyu sadece 1.45’miş) futbola dedesinin iteklemesiyle başlamış, ancak yaşıtlarına göre çok küçük fiziği nedeniyle Preston takımının seçmelerini kazanamamış. Okul sonrası su tesisatçısı çıraklığı yaptığı zamanlarda, babasının Preston takımının antrenörü ile arkadaşlığı ona bir kez daha seçmelere katılma fırsatını sağlamış ve bu kez takıma seçilmiş. Ancak babası, futbolun yanında çıraklığa devam etmesini, elinde bir mesleği olmasını şart koşmuş. Futbolculuğun meslek olmadığı, futboldan para kazanmanın zor olduğu zamanlarda hem top oynar, hem de su tesisatçılığı yaparmış.
Genç takımda oynarken, sağ kanatta oynayan takım arkadaşının uzun süre sakatlığı ona bu mevkide oynama fırsatını sağlamış. Müthiş sürati, adam geçmedeki becerisi, büyülü sol ayağı ile yeşil sahalarda parlarken, ilk sözleşmesini 1940 senesinde imzalamış. Maç başına 10 Shiiling! (10 Kuruş!) İlk maçına Anfield Stadı’nda Liverpool karşısında çıkan golcü, bir sezon sonra takımıyla bölgesel lig şampiyonluğunu ve Federasyon Kupasını kazanmış.
Ama sonuçta savaşın hüküm sürdüğü zamanlar… 1942 senesinde askere alınıp, Mısır’da ki 8. Birliğe tankçı olarak katılmış. Savaş döneminde bölge insanı ile kaynaşmak için düzenlenen maçlarda askeri takımdaki yerini alırken, sert zeminlerde güçlenip, top tekniğini geliştirmiş. O maçların birinde, karşısında oynayan rakiplerden birinin Mısırlı aktör Omar Sharif olması ilginç bir ayrıntı…
2. Dünya Savaşı’nın bitiminde tekrar Preston’a dönüp, kısa süre sonra İngiltere Milli Takımına seçilmiş. İngiltere’nin Belfast’ta Kuzey İrlanda’yı 7-2 yendiği maç ilk maçı olmuş. Hayatını anlatan kitaplar, milli takım kariyeri boyunca sıklıkla takım arkadaşı Stanley Matthews ile kıyaslandığını, ancak iki futbolcunun oyun stillerinin çok farklı olduğunu yazar. Matthews marke edilmesi zor, top tekniği çok yüksek zarif maestro; bizimki kolay adam geçebilen, bazen acımasız bir şutör, bazen öldürücü ortalar kesen süratli bir açık… Birinin sağ, diğerinin sol kanatta oynadığı zamanlarda, 1947 senesinde İngiltere Milli Takımı Portekiz karşısında 10 gol kaydederken, İtalya Milli takımını Torino’da 4 golle mağlup etmişler.
Futbolcuya göre kariyerinin en iyi maçı…
1949 senesinde, Preston’un küme düşmesiyle diğer takımlar onu transfer edebilmek için sıraya girerken, o takımda kalmayı tercih etmiş. O düşüşten iki sene sonra, 1951 senesinde ülke futbolunun en üst ligine geri dönmüşler. “Preston’un tesisatçısı ve 10 yamaği” olarak anılan takım 1953 senesinde şampiyonluğu Arsenal’e averajla kaybederken, 1954 senesinde Federasyon Kupası finalinde, bu kez West Bromwich Albion’a karşı sahadan yenik ayrılmış. Onun adına tek teselli, o sene ülkede ‘yılın futbolcusu’ seçilmesi…
1956 senesinde, 34 yaşına bastığı zamanlarda takımdaki mevkini değiştirip forvet olarak sahaya çıkan futbolcunun 1957 senesine kadar geçen üç sezonda 70 gol atmış olması kayda değer… İngiltere Milli Takımıyla en son maçına 1959 senesinde Rusya karşısında çıkmış. Preston’da 1946-1960 seneleri arasında oynadığı 433 maçta 187 golü var. İngiltere Milli Takımı onun sahada yer aldığı 76 maçın 51’ini kazanmış.
Futbolu 1961 senesinde, 40 yaşına yaklaştığı günlerde, kariyerinde formasını giydiği tek takım Preston’da bırakmış; yegâne şampiyonluğu 1950-51 sezonunda 2. Ligde… Şimdilerde Preston North End’in Deepdale Stadı’nı ziyaret eden futbol sevdalılarını, iki sezonda “yılın futbolcusu” seçilmiş efsanenin heykeli karşılıyor.
***
1998 senesinde “Sir” unvanına layık görülmüş Tom Finney, Ada futbolunun yetiştirdiği efsane futbolcu 14 Şubat 2014’de, soğuk bir şubat gününde aramızdan ayrıldı. Bill Shankly vakti zamanında “gelmiş geçmiş en büyük topçu” demiş onun için. Stanley Matthews’un gözünde, zamanının Diego Maradona’sı.. Futbolcuların haftada 20 Sterlin kazandığı senelerde, Palermo takımının futbolcuya 10 bin Sterlin transfer bedeli ve haftada 130 Sterlin önermiş olduğunu, ama onun Preston’da kalmayı tercih ettiğini hatırlatalım.
Onun ölümünün hemen ertesinde, Arsenal’ın Emirates Stadı’nda oynanan Federasyon Kupası maçında, deplasman takımı Liverpool tribünlerinde açılan o pankart ise belki de yeni futbol nesillerinin muhtemel hiç bilmediği eskinin yıldızını en iyi anlatan: “R.I.P Sir Tom. A Legend who will never be forgatten…” (Huzur içinde yat Tom, hiçbir zaman unutulmayacak efsane!)
Ziya Adnan
18 Şubat 2014
