Afrika Kupası’nın ardından…
Uzaklardan…
İlk kez 60 sene önce, 1957 senesinde Sudan’ın günümüzde 5 milyon nüfus sahip ikinci büyük şehri Khartoum’da oynanmış Afrika Kupası, İngilizcedeki adıyla “Africa Cup of Nations”… O sene turnuvaya sadece üç kurucu takım katılmış; Mısır, Sudan ve Etiyopya. Güney Afrika dördüncü takım olarak katılacakmış ama sadece beyaz futbolculara yer vereceklerini söyleyince turnuvadan diskalifiye edilmişler. O turnuvada sadece iki maç oynanmış ve Mısır Sudan’ı yarı finalde, Etiyopya’yı da finalde yenince turnuvayı kazanmış. İki sene sonra, 1959’da bu kez Mısır’ın Kahire şehrinde yine üç takım kozlarını bir kez daha paylaşmış, kupayı yine Sudan’ı yenen Mısır kazanmış…
1962 senesinde Addis Ababa’da düzenlenen üçüncü turnuvaya katılan takım sayısı dokuza çıkmış. Etiyopya ve bir önceki turnuvanın galibi Mısır ön elemesiz yerini alırken, son dört takım arasına Nijerya ve Tunus da katılmış. O turnuvayı kazanan ise final maçının uzatmalarında Mısır’ı yenen ev sahibi Etiyopya.
60’lar Gana’nın zaferlerine şahit olmuş. İlk kez 1963 senesinde boy gösterdikleri turnuvayı kazanırken, 1965’te kupayı bir kez daha kaldırmışlar. Gana deyip geçmeyin, geçmiş zamanlarda yeşil sahalarda yıldızı parlamış Stephen Appiah, Tony Yeboah, Michael Essien, Asamoah Gyan o topraklarda dünyaya geldiler. Madem söz Gana’dan açıldı, Augustine Ahinful’ı da hatırlamadan olmaz elbet, 1993 senesinde Borussia Dortmund’da başlayan futbol kariyerinin devamında, 2000’li senelerin başında başkentimizin sarı lacivertli takımıyla 80 maçta 42 gol kaydetmişti siyah inci, unutulmasın…
Turnuvaya dönersek, 1970 ile 80 arasında altı ülkenin takımı kazanmış kupayı. 80’li senelerin yükseleni Kamerun 1984 ve 1988’de sevindirmiş taraftarlarını. 2000’li senelerin başından günümüze kadar gelen süreçte üç kez kazanmış yeşil kırmızı takım kupayı. Geçenlerde oynanan final maçında Mısır’ı 2-1 yenerek tarihte beşinci kez kupayı kaldırdılar. Ülkenin yetiştirdiği gol ustası Samuel Eto’o’ya da selam çakmadan geçmeyelim. 18 golle turnuva tarihinin en golcü futbolcusu. Kamerun formasıyla çıktığı 118 maçta 56 golü bulunuyor. Gençlik yılarında “little Milla” (küçük Milla) olarak bilinirmiş, günümüzde 64 yaşındaki Kamerun efsanesi Roger Milla’ya ithafen. 1997 senesinde transfer olduğu Real Madrid’in genç takımı küme düşünce mecburen onu kiralık olarak göndermek zorunda kalmışlar. Yıldızı 2004-2009 döneminde formasını giydiği Barça’da parlamış. Geçmiş zamanlarda BBC için verdiği bir söyleşide, çocukluk yıllarında bir maç sonrası Milla’nın formasını kaptığını, onun adıyla anılmaktan onur duyduğunu dile getirmiş 35’lik golcü. Ne diyelim, futbol tanrıları her takıma böyle vefalı topçular ihsan eylesin…
1974 senesinde Mısır’da düzenlenen turnuvanın golcüsünü de yâd edelim bu vesileyle. Futbol kariyerinde “assassin” (suikastçı) olarak bilinirmiş 4 Kasım 1948 doğumlu Kongolu Ndaye Mulamba. O turnuvada kaydettiği dokuz gol turnuva tarihinin rekoru olarak futbol kitaplarına geçmiş. Ülkesinde çıkan iç savaşta büyük oğlunu kaybettikten sonra 1996 senesinde mülteci olarak Güney Afrika’ya yerleşmiş. “Cape Town günlerimde ne ailem ne param vardı, düşündüğüm tek şey karnımı doyurabilmekti” diyor 2010 senesinde BBC’ye verdiği söyleşide. 1998 senesinde Burkina Faso’da oynanan Afrika Kupası maçı öncesinde bir maden kazası sonucu hayatını kaybettiği söylentisi yayılınca, takımlar maç öncesi saygı duruşunda bulunmuş efsanenin anısına, ancak söylenti doğru çıkmamış, Mulamba aynı saatlerde Güney Afrika’da yoksulluk ve alkolizmin pençesinde yaşam mücadelesi veriyormuş…
1996 senesinde ilk kez turnuvaya katılma hakkını kazanmış Güney Afrika. 2013 senesinde alınan kararla dünya kupalarıyla çakışmaması için kupanın tekli senelerde oynanmasına karar verilmiş. 2017 Afrika Kupası elemelerine 51 takım katılmış. Kupayı kazanan takım 4 milyon dolarla mükâfatlandırılırken, 2015 senesinde kupanın galibi 1,5 milyon dolar alabilmiş.
Afrika Kupası’nda en çok şampiyon olan takım Mısır… Tam yedi kez kupayı ülkelerine götürmüşler. 44 yaşındaki kalecileri Essam El-Hadary de unutulmasın. Afrika’nın yetiştirdiği en önemli kalecilerden biri olarak yerini almış tarihte. Mavili takımın efsanesi Didier Drogba, 2012 senesinde Chelsea FC’nin dergisi için verdiği söyleşide, “kariyerimde karşılaştığım en zor rakipti” demiş 1’88’lik kaleci için. Kariyerinde kalesini koruduğu takımlar arasında Afrika futbolunun en kanlı derbisinin başaktörleri El Ahly (1996-2002) ve Zamalek’in (2010-2011) de var. Afrika Kupasını dört kez kazanırken, geçmiş yıllarda Ada takımlarına transferi gündeme gelmiş. 2011 senesinde Hull City ile anlaşmak üzereyken, o dönemki takımı Al-Merrikh bu transfere izin vermemiş.
Velhasıl son şampiyon Kamerun’u kutlarken, Afrika Kupası deyip geçmeyin; onun da kendine has ayrı bir tadı var futbol âleminde…
Ziya Adnan
14 Şubat 2017