Uzaklardan…
Kökleri 1878 senesine dayanan, Ada futbolunun en eski kulüplerinden Everton FC, St Domingo Methodist Kilisesi’nin müdavimleri için yazları kriket, kışları futbol oynasınlar, sağlık için spor yapsınlar maksadıyla kurulmuş. Kuruluşundan bir sene sonra, bölge halkının isteğiyle mahallesinin adını almış, Ada futbolunda “The People’s Club” (Halkın Kulübü) olarak bilinmesi bu yüzden. 1920’li yıllarda oynadıkları göze hoş gelen futboldan dolayı “The School of Science” (Bilim Okulu) olarak da nam salmışlar. Futbolsuz kaldığımız zamanlarda tarihinde nice yıldızlar yetiştirmiş kulübün en önemli golcülerinden birinin unutulmuş hikâyesini anlatalım, ölümünün yıldönümüne yaklaştığımız zamanlarda yâd edelim golcüyü…
Takvim yaprakları 23 Haziran 1880’i gösterirken İskoçya’nın Slamannan kasabasında dünyaya gelmiş, futbola nasıl başladığı konusunda bilgi bulunmasa da 1899-1901 arasında St. Mirren ve Falkirk takımlarında top koşturduğu biliniyor. Sonrasında yolunu tuttuğu İngiltere’de Everton’la kesişmiş yolları, 1901-11 arasında takımın formasını giymiş. Oynadığı 275 maçta 109 gol kaydetmiş. Bunların içinde en önemlisi, 1905 Federasyon Kupası finalinde, Everton’a kupayı kazandıran gol. O ve ondan sonraki sezon ligi gol kralı olarak bitirmiş. Futbolcuların sıkı atletler olmadığı, kaba kuvvetin öne çıktığı, futbolun günümüzden farklı kurallarla oynandığı zamanlarda teknik olarak çok yetenekli olmasa da hırsı, kazanma arzusu ve gücüyle göze batarmış. O yıllara dair görüntüleri bulunmasa da ayaklarını yere sağlam bastığı ve fizik olarak diğerlerinden güçlü olduğu yazılır…
Liverpool şehrinin bilindik gazetesi “The Echo” o yılların farklı futbolcusu olarak tanımlıyor golcüyü. 1911’de Everton’u bırakıp Kuzey Londra kulübü Tottenham’ın yolunu tuttuğunda mavili takımın sevdalıları eşi benzeri görülmemiş protesto gösterileri düzenlemişler, futbolcunun kulüpten ayrılması durumunda takımlarının maçlarını protesto edeceklerini dile getirmişler. Eylül ayında, Goodison Park Stadı’nda, Tottenham formasıyla sahaya çıkan futbolcuya daha önce hiç yaşanmamış sevgi gösterilerinde bulunmuş ev sahibi takım taraftarları, üstelik 2-2 biten maçın gollerinden biri de onun ayağından gelmiş. Kısa süren Tottenham macerasından sonra Manchester City ve South Liverpool’da forma giymiş ve futbolu 1912 senesinde 32 yaşında bırakmış. 1914’te Avusturalya’ya göç ettiği zamanlarda Daily Mirror gazetesi “Çamur sahalarda izlediğimiz muhtemel en büyük futbol sanatçısı” olarak tanımlamış futbolcuyu…
***
Futbol sonrası, Melbourne’nun 140 mil kuzeyinde, 1.623 nüfuslu Tongala kasabasında çiftçilik yapan kardeşinin yanında yeni hayata başlamış. İlk zamanlar işler iyi gitse de kısa zamanda kardeşi ile sık sık kavga eder olmuşlar. Kimi zaman yumrukların konuştuğu, kimi zaman sopalarla, tırmıklarla birbirlerini fena hırpaladıkları kavgaların nedeni genelde paraya dayanırmış. Kardeşinden sıklıkla aldığı büyük borçları ödemeye yanaşmaz, tartışma her seferinde kavgayla sonuçlanırmış. Çiftliği satın alırken, kardeşi John’a maddi yardımda bulunduğu biliniyor. 30 Kasım 1915 tarihinde, yine para yüzünden çıkan kavgada kardeşini ahırda tüfeği ile vurarak öldürmüş. Olaydan sonra tutuklanırken, yerel gazete Riverine Herald, “Tarihinde böyle bir trajedi yaşamamış kırsal kasabanın huzuru kaçtı!” manşetiyle duyurmuş cinayeti. Dava öncesinde Tongala valisine mektup yazan Everton yönetimi eski futbolcularının akıl sağlığının yerinde olmadığını, istendiği takdirde mahkemede şahitlik yapabileceklerini dile getirmişler. Yazdıkları mektupta eski futbolcularının Everton’da bulunduğu zamanlarda geçici delilik emareleri gösterdiği, zaman zaman sinirlerine hâkim olamadığı yazılmış. Everton’dan gelen o mektup davanın sonucunu etkilemiş, jüri eski futbolcunun akıl sağlığının yerinde olmadığı kanısına vararak taammüden cinayetten değil, kazara adam öldürme suçundan üç sene hapis cezasına mahkûm etmiş. Cezasını Pentridge Cezaevi ile Alcatraz’ı andıran Fransız adasında çekerken, Everton kulübüne mektup yazarak hiç parası olmadığını, mahkeme masraflarını karşılayabilmesi için yardıma ihtiyacı olduğunu belirtmiş. Kulüp yönetimi ve taraftarların bir araya gelmesiyle toplanan 200 Sterlin sayesinde mahkeme masraflarını karşılayabilmiş. 1919 Temmuz ayında tahliye olduktan sonra 1920’de SS Ceramic gemisine binerek İngiltere’ye dönmüş. Bu vesileyle SS Ceramıc adlı tarihi gemiden de söz etmeden geçmeyelim, Titanik’in yaratıcısı “White Star Line” adlı şirketin Titanik’ten önce inşa ettiği ilk gemi olan SS Ceramic Birinci Dünya Savaşı’nda Alman denizaltıları tarafından batırılmış.
İngiltere’ye döndükten sonra geçimini nasıl sağladığı bilinmiyor. Bilinen yoksulluk ve sefalet içinde yaşadığı, zaman zaman Everton kulübüne mektuplar yazarak yardım istediği. 1958 Eylül’ünde, Edinburgh’ta bir akıl hastanesinde 79 yaşında hayata gözlerini yumduğunda bir mezar taşı dikecek kadar parası çıkmamış, tıpkı kendisinden önce göçüp gitmiş kardeşi gibi…
***
Yazılanlara göre; 1911 Mayıs’ında, Tottenham’a gittiği zamanlarda Everton yöneticilerinden James Baxter, taraftarlarına seslenerek eski futbolcularına yardım edeceklerini, Everton forması giymiş hiçbir futbolcunun mağdur edilmeyeceğinin sözünü vermiş. O sözden çok zaman sonra Everton yönetimi 2014’ün Eylül’ünde kulüp tarihinin en büyük 4. golcüsü Alex ‘Sandy’ Young’ı bir mezar taşı ve anıtla hatırladı…
Ziya Adnan
1 Ağustos 2021
